در ابتدا در مورد کنتاکتور توضیحی در اختیارتون قرار می‌دهیم. به این صورت که کنتاکتور تجهیزی الکتریکی است که کاربرد آن برای قطع و وصل جریان مدار است. این تجهیز  کاربردی از چند کنتاکت و هسته سیم پیچی تشکیل می‌شود. با متصل شدن برق بوبین سیم پیچ با امکانات مغناطیسی (آهن ربا) موجب جذب کنتاکت و همچنین اتصالات مدار می‌شود. برای ارائه کارکرد مناسب، کنتاکتور باید با دقت انتخاب شود.

فرمول انتخاب کنتاکتور برای موتور

در ادامه روش‌های محاسبه برای انتخاب مناسب کنتاکتور را بیان می‌کنیم.

محاسبه توان موتور برحسب وات

همان‌طور که می‌دانید توان موتور بر روی پلاک آن نوشته می‌شود که با حرف P و برحسب کیلووات (kw) و اسب بخار (HP) درج می‌شود. که با فرمول‌های زیر می‌توانیم اسب بخار را به وات تبدیل کنیم.

فرمول تبدیل توان

توان موتور بر حسب وات = توان بر حسب اسب بخار * 746

توان بر حسب وات = 1000 ÷ توان بر حسب کیلووات

محاسبه جریان موتور برحسب آمپر

برای محاسبه جریانی که مربوط به کنتاکتور است نیاز به جریان نامی خط داریم که با توجه به فرمول زیر بدست می‌آوریم.

توان برحسب وات

P=√3*V*I*CosØ توان بر حسب وات

و در نهایت:

جریان برحسب آمپر

I= P÷(√3*V*CosØ) جریان بر حسب آمپر

ضریب اطمینان در کنتاکتور

جریان کنتاکتور بسیار مهم است و برای بدست آوردن آن جریان بدست امده در مرحله قبل را 1.5 برابر می‌کنیم.

فرمول جریان کنتاکتور

I کنتاکتور = I محاسبه شده * 1.5

انتخاب تجهیز کنتاکتور براساس رنج‌های قابل تهیه در بازار

با توجه به اینکه مراحل قبل را طی کردید ممکن است آمپر مورد نظر وجود نداشته باشد. در این حالت ما عدد جریان بدست آمده را به سمت بالا گرد می‌کنیم و در نهایت جریان انتخابی کنتاکتور باید بزرگتر یا مساوی با رنج بدست آمده باشد.

ولتاژ بوبین و تیغه های کمکی کنتاکتور

ولتاژ بوبین وابسته به سیگنال فرمان است که از چه نوع باشد و شما برحسب نیاز خود آن را تهیه می‌کنید. بوبین‌ها شامل دو نوع ac و dc هستند و در رنج ولتاژی 24، 48، 110 و 240 تولید می‌شوند.

جدول انتخاب کنتاکتور

در این قسمت، جدول انتخاب کنتاکتور ستاره مثلث را قرار داده‌ایم. برای اتصالات ستاره مثلث از سه عدد کنتاکتور استفاده می‌شود. این جدول به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانید کنتاکتور مورد نظر را تهیه کنید. البته توجه داشته باشید که؛ کنتاکتور اصلی باید جریانی برابر یا بیشتر از آمپر مصرفی داشته باشد.

جدول کنتاکتور

کنتاکتور خازنی

زمانی از این مدل کنتاکتور استفاده می‌شود که در لحظه‌ی اول جریان هجومی بالایی داشته باشیم. این جریان هجومی تا 20 الی 30 برابر جریان نامی خازن ممکن که افزایش پیدا کند. بنابراین کنتاکتورهای عادی توانایی تحمل این جریان لحظه‌ای را ندارند به همین دلیلی از کنتاکتورهای خازنی استفاده می‌شود. این سری از کنتاکتورها دارای مقاومت‌های کمکی هستند بنابراین که ابتدا خازن را از طریق مقاومت به مدار وصل می‌کنند بعد از چند میلی ثانیه کنتاکت اصلی وصل می‌شود.

برای انتخاب کنتاکتور خازنی نیاز به یک مبنای اصلی و اساسی می‌باشد. جداوالی که در ادامه برای شما قرار گرفته‌اند با توجه به مواردی مانند ولتاژ کاری خازن ، توان خازن وجریان نامی خازن می‌باشد. جریان خازن به کمک فرمول زیر بدست‌می‌آید.

  • Q= مقدار توان خازن که برحسب KVAR
  • V=  ولتاژ خط بر حسب ولت
  • ضریب اطمینان دیگر مقدار موجود در این فرمول معمولا مقدار آن 1.3 برابر جریان نامی خازن می‌باشد. دلیل آن این است که خازن در شرایط عملی کمی بیشتر از جریان می‌کشد.
فرمول کنتاکتور خازنی

جدول انتخاب کنتاکتور خازنی

توان بانک خازنی (KVAR)

جریان

(A)

کنتاکتور پیشنهادی

(AC-6b)

جریان نامی کنتاکتور

(AC-6b)
5KVAR 7.2A LC1-D12C 12A
7.5KVAR 10.8A LC1-D18C 7.18A
10KVAR 14.4A LC1-D25C 25A
12.5KVAR 18A LC1-D32C 32A
15KVAR 21.6A LC1-D40C 40A
20KVAR 28.8A LC1-D50C 50A
25KVAR 36A LC1-D65C 65A
30KVAR 43.2A LC1-D80C 80A
37.5KVAR 54A LC1-D95C 95A
50KVAR 72A LC1-D115C 115A
60KVAR 86.4A LC1-D150C 150A
75KVAR 108A LC1-D170C 170A

 

چند نکته درباره انتخاب کنتاکتور وجود دارد ابتدا اینکه همیشه برند و مدل کنتاکتورها مهمه چون طراحی و ساختار داخلی آن بسیار فرق می‌کند. نکته بعدی که وجود دارد در صورتی که ولتاژ خازن بالاتر باشد جریان ما کمتر می‌شود و انتخاب تغییر می‌کند. تو بانک‌های خازنی اتوماتیک بهتر یک رنج بالاتر انتخاب شود تا کنتاکتور تحت استرس کمتری به کار خود ادامه دهد.

جدول انتخاب کنتاکتور ستاره مثلث

موتورهای القایی به ویژه مدل قفسه سنجابی آن وقتی که به برق متصل می‌شوند جریان راه‌اندازی 6 تا 8 برابر جریان نامی موتور را دریافت می‌کنند. این جریان بالا هم می‌تواند باعث افت ولتاژ در شبکه شود و هم به سیم پیچ موتور آسیب وارد کند. یکی از روش‌های قدیمی و البته پرکاربرد برای کاهش جریان راه‌اندازی ، استفاده از راه‌اندازی ستاره مثلث می‌باشد در ادامه بیشتر با جدول انتخاب ای سری از کنتاکتورها آشنا می‌شویم.

کابل مورد استفاده فیوز پایه فیوز

مقدار تنظیمی

بی متال

 رنج بی متال جریان موتور در 380 ولت

اسب بخار

HP

توان

KW
(3×6) 2mm² 25 25 13 11 – 16 22 15 11
(3×10) 2mm² 50 63 18 14 – 20 29 20 15
(3×10) 2mm² 63 63 22 17 – 25 38 25 18.5
(3×16) 2mm² 63 63 24 22 – 32 39.8 26.66 20
(3×16) 2mm² 63 63 26 22 – 32 43.9 30 22
(3×16) 2mm² 63 63 29 22 – 32 49 33.34 25
(3×16) 2mm² 80 125 35 30 – 45 58 40 30
(3×25) 2mm² 100 125 40 30 – 45 67 46.66 35
(3×25) 2mm² 125 160 42 40 – 63 71 50 37
(3×25) 2mm² 125 160 45 40 – 63 75.6 53.33 40
(3×35) 2mm² 125 160 51 40 – 63 87 60 45
(3×35) 2mm² 125 160 56 40 – 63 94.5 66.66 50
(3×50) 2mm² 160 250 62 55 – 80 104 75 55
(3×70) 2mm² 200 250 84 70 – 100 142 100 75
(3×95) 2mm² 250 400 98 88 – 125 168 125 90
(3×95) 2mm² 250 400 120 88 – 125 205 150 110
(3×120) 2mm² 315 400 145 120 – 170 245 180 132
(3×150) 2mm² 400 630 175 175 – 250 295 220 160
(3×240) 2mm² 400 630 210 175 – 250 360 270 200
(3×300) 2mm² 500 630 261 225 – 320 450 340 250

دانلود PDF فرمول و جدول انتخاب کنتاکتور

نکات مهم در انتخاب کنتاکتور

قبل از خرید کنتاکتور باید به نکات زیر توجه کنید.

  1. جریان نامی موتور یکی از مواردی است که باید به آن توجه داشت.
  2. شناخت نوع موتور، اینکه سه فاز است یا تک فاز؟ برای موتور سه‌ فاز باید نوع راه‌ اندازی خاصی را در نظر بگیرید.
  3. در نظر داشتن اینکه راه‌ اندازی به‌صورت مستقیم انجام می‌شود یا به وسیله اینورتر صورت می‌گیرد.
  4. به جریان لحظه اولیه موتور باید توجه شود.
  5. به ولتاژ مورد نیاز موتور باید توجه شود و آن را مشخص کرد.
  6. کنتاکتور باید با ظرفیت و توان حرارتی مناسب برای جریان نامی موتور و جریان استارت باشد.
  7. برای جلوگیری از آسیب به کنتاکتور در برابر ولتاژهای اضافی، اضافه جریان و نوسانات باید محافظت کنتاکتور را در نظر گرفت.

بررسی کلی مراحل انتخاب کنتاکتور مناسب

کنتاکتور مطابق با استاندارد IEC براساس عوامل گوناگونی چون ولتاژ، جریان بار مورد نظر در هر کنتاکت، بیشترین جریان قابل تحمل در زمان بروز خطا درجه‌بندی می‌شود. این تجهیز مشابه رله عمل می‌کند و تنها تفاوت آن با رله، کارکرد آن در ولتاژ و جریان بالاتر است. نوع بار یکی از موارد مهمی است که باید در زمان انتخاب رنج کنتاکتور برای موتور یا تجهیز الکتریکی، در نظر گرفت. به هر میزان که موتور بیشتر روشن و خاموش شود، لازم است ابعاد کنتاکتور بزرگ‌تر باشد. در حالی که در موتورهایی که در زمان طولانی روشن است، استفاده از کنتاکتور کوچک کافی است. مرحله دیگری که باید در انتخاب کنتاکتور لحاظ شود مربوط به؛ شرایط و موقعیت محیطی، دمای محیط، نوع طراحی موتور (ایستاده، ماژولار) است.

براساس مواردی که در قبل ذکر کردیم، در هنگام تهیه کنتاکتور به عوامل زیر توجه نمایید.

  • کنتاکتور AC باید برای کنترل بار AC انتخاب شود.
  • کنتاکتور DC برای کنترل بار DC انتخاب شود.
  • ولتاژ کاری اسمی تماس‌های اصلی بزرگ‌تر از ولتاژ مدار بار باشد.
  • باید ولتاژ اسمی سیم پیچ با ولتاژ مدار کنترل مطابقت داشته باشد.
  • در موتور سنگین (ماشین آلات و تجهیزات بالابر) جریان اسمی کنتاکتور باید بیشتر از جریان اسمی موتور باشد.

یکی از مواردی که لازم است در زمان طراحی تابلو برق براساس نیاز پروژه و کاربری در نظر بگیرید، مربوط به انتخاب کنتاکتور است.