به دنیای آموزش SCADA خوش آمدید! در این مقاله قصد داریم بهترین جزوه آموزشی SCADA موجود در بازار را به شما معرفی کنیم. سیستم‌های اسکادا ابزاری کلیدی جهت کنترل، پایش و مدیریت فرآیند‌های صنعتی هستند. این سیستم‌ها در صنایع مختلف از تولید و انرژی گرفته تا حمل‌ونقل و مدیریت آب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این جزوه‌ها آموزشی جامع با هدف ارائه دانش و مهارت‌های ضروری مورد نیاز برای برتری در سیستم‌های اسکادا در اختیار شما قرار می‌دهد.
چه فردی باشید مبتدی که به‌دنبال بالا بردن سطح علمی خود است و چه حرفه‌ای که می‌خواهد تخصص خود را در این زمینه افزایش دهد، این جزوه‌ها به صورت رایگان یک رویکرد گام‌به‌گام، مثال‌های عملی و نکات روشنگری را ارائه می‌دهد.

اجزاء اصلی سیستم SCADA

سیستم‌های SCADA، داده‌ها را از تجهیزات و حسگرهای مختلف جمع‌آوری کرده و به اپراتورها اجازه می‌دهند وضعیت فرآیندها را در لحظه بررسی کرده و تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام دهند. در ادامه اجزاء اصلی سیستم اسکادا را معرفی می‌کنیم.

معرفی اجزاء اصلی سیستم اسکادا

واحد ترمینال از راه دور

این واحد که به طور اختصار RTU (Remote Terminal Unit) معرفی می‌شود، وظیفه جمع‌آوری داده‌ها از حسگرها و ابزارهای میدانی و ارسال به مرکز کنترل را برعهده دارد. همچنین می‌تواند فرمان‌های کنترلی را از مرکز دریافت کرده و بر روی تجهیزات اجرا کند. این ترمینال با قابلیت اتصال به پروتکل‌های صنعتی مانند Modbus RTU یا DNP3 سرعت انتقال داده‌ها و اجرا دستورات را بسیار افزایش می‌دهد.

کنترل‌کننده‌های منطقی قابل برنامه‌ریزی

مهم‌ترین بخش یک سیستم اتوماسیون صنعتی، بخش کنترل فرآیندهای پروژه می‌باشد. در سیستم مدیریتی اسکادا، وظیفه اجرا عملیات‌های کنترلی سریع و پیچیده بر روی تجهیزات، برعهده دستگاه PLC می‌باشد.

سیستم‌های ارتباطی

شامل شبکه‌های سیمی، بی‌سیم و پروتکل‌هایی صنعتی مانند Modbus (متداول‌ترین در صنایع قدیمی)، DNP3 (ویژه شبکه‌های برق)،Profibus  ویا  Profinet(مخصوص اتوماسیون زیمنس) و IEC 60870-5-104 (استاندارد رایج در برق قدرت) می‌باشد. این بخش وظیفه ایجاد ارتباط بین تجهیزات میدانی مانند RTU و PLC را با مرکز کنترل را برعهده دارد.

مرکز کنترل

این بخش وظیفه پردازش داده‌های جمع‌آوری شده از RTU و PLC و همچنین ذخیره‌سازی آن‌ها در پایگاه داده را برعهده دارد. در این بخش می‌توان داده‌ها را با استفاده از رابط گرافیکی (مانند HMI) به اپراتور پروژه نمایش داد. همچنین با ذخیره‌سازی داده‌ها، گزارش‌گیری و تحلیل تاریخی را امکان‌پذیر می‌کنند. در مرکز کنترل سیستم اسکادا، فرمان‌های کنترلی به تجهیزات ارسال می‌شود و می‌تواند با سیستم‌های مدیریتی بالادستی (مانند MES و ERP) ارتباط برقرار کند.

رابط انسان و ماشین

این بخش اسکادا از تجهیز HMI تشکیل شده است. وظیفه این بخش، نمایش داده‌ها به صورت نمودار، گراف و دیگرام برای اپراتورها می‌باشد. استفاده از HMI در سیستم‌های صنعتی، به دلیل قدرت پردازش بالا در کنترل دستی تجهیزات و حفظ امنیت دسترسی به اطلاعات پروژه، بسیار حیاتی است. اپراتو را استفاده از اچ ام ای می‌تواند وضعیت ولتاژ، جریان، دما و فشار را بررسی کند و در صورت نیاز تغییراتی در سیستم بجود آورد.

سیستم‌های امنیتی

سیستم مدیرتی صنعتی اسکادا، در زیرساخت‌های حیاتی مانند برق و گاز، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هک کردن اطلاعات و یا خرابکاری در عملکرد فرآیند پروژه‌هاف می‌تواند اثرات فاجعه‌بار بوجود آورد. با استفاده از بخش امنیتی SCADA و امکاناتی نظیر، فایروال و IDS/IPS، رمزنگاری ارتباطات(TLS, VPN)  و تفکیک شبکه‌های IT و  OT (Operational Technology) می‌توان امنیت سیستم را تامین نمود.

دانلود کتاب جامع آموزش اسکادا SCADA

این جزوه آموزشی کافی است تا شما با اصول اساسی برنامه‌نویسی و طراحی در اسکادا آشنا شوید و به شما این امکان را می‌دهد برنامه‌های کاربردی و قدرتمندی را با استفاده از این نرم‌افزار توسعه دهید. برای مطالعه این جزوه کافیست بر روی لینک دانلود زیر کلیک کنید.

آموزش جامع SCADA

شایان ذکر است، برای دسته افرادی که قصد شرکت در دوره‌های آموزشی اتوماسیون صنعتی را دارند، دوره‌های مجموعه نیک صنعت توصیه می‌شود. این دوره‌ها به‌طور کامل هرآنچه باید از اسکادا بدانید را در اختیار شما قرار می‌دهد، کافی‌است با کارشناسان این مجموعه ارتباط برقرار کنید.

کاربردهای سیستم اسکادا

امروزه اتوماسیون صنعتی و سیستم‌های کنترلی مانند SCADA نقش حیاتی در مدیریت صنایع و پیش‌برد نیازهای جامعه، دارند. استفاده از ابزارهای حیاتی برای مدیریت و کنترل فرآیندها، به وسیله سیستم اسکادا انجام پذیر می‌شود. در ادامه به معرفی پرکاربردترین موارد استفاده از این سیستم، می‌پردازیم.

  • نیروگاه‌های برق و شبکه‌های توزیع انرژی
  • صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
  • سیستم‌های حمل و نقل ریلی و شهری
  • تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب
  • کارخانه‌های تولیدی و خطوط مونتاژ