معرفی سکسیونر و کاربردهای آن

سکسیونر شاید یکی از مهم‌ترین ولی کمتر شناخته شده‌ترین تجهیزات در شبکه‌های توزیع نیروی برق باشد. سکسیونر یک کلید قدرت […]

سکسیونر شاید یکی از مهم‌ترین ولی کمتر شناخته شده‌ترین تجهیزات در شبکه‌های توزیع نیروی برق باشد. سکسیونر یک کلید قدرت است که وظیفه وصل و قطع مدار الکتریکی و هدایت جریان‌های سنگین برق در تابلوهای فشار متوسط را بر عهده دارد. عملکرد صحیح و قابل اطمینان این کلیدهای قدرت، نقش کلیدی در پایداری و امنیت شبکه برق خواهد داشت، پس با ما همراه شوید تا ضمن بررسی ساختار و نحوه عملکرد سکسیونر، با معیارها و جنبه‌های فنی مهم در انتخاب و نگهداری این تجهیز حیاتی آشنا شوید.

سکسیونر چیست؟

سکسیونر یک وسیله‌ الکتریکی است که به‌وسیله‌ آن می‌توان فرکانس و ولتاژ یک سیگنال الکتریکی را تنظیم و کنترل کرد. سکسیونرها معمولاً در سیستم‌های قدرت، الکترونیک صنعتی و سیستم‌های کنترلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این وسیله در تنظیم و کنترل سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌شود. در تابلوهای فشار متوسط، سکسیونرها به منظور کنترل و تنظیم ولتاژ و فرکانس سیگنال‌های الکتریکی بکار می‌روند. اهمیت آن در این تابلوها از برقراری وضعیت صحیح و پایدار در سیستم‌های قدرت و انتقال اطلاعات الکتریکی بین دستگاه‌هاست.
سکسیونر وظیفه برقراری و قطع بار الکتریکی خطوط انتقال نیرو در ولتاژ متوسط (11 تا 33 کیلوولت) را بر عهده دارد. همچنین در برابر اضافه‌بارها و اتصال کوتاه‌ها از شبکه محافظت می‌کند؛ بنابراین کارکرد صحیح سکسیونر برای امنیت و قابلیت اطمینان تابلوهای فشار متوسط بسیار حیاتی است.

انواع سکسیونر و کاربرد آن‌ها

انتخاب نوع سکسیونر بستگی به شرایط نصب، ولتاژ نامی، جریان عبوری و قدرت قطع مدار دارد. سکسیونرها را می‌توان بر اساس ساختار داخلی، ظرفیت قدرت و ولتاژ نامی به انواع زیر طبقه‌بندی کرد:

اهرم کشویی

اهرم کشویی نوعی سکسیونر است که در آن اهرم کنترلی به صورت یک دسته کشویی طراحی شده ‌است. ویژگی‌ها و کاربردهای سکسیونر اهرم کشویی:

امکان جابجایی و کشیدن اهرم کنترل به سمت جلو و عقب برای قطع و وصل مدار
سهولت عملیات و ایمنی بیشتر در مقایسه با انواع معمولی
کاربرد در سکسیونرهای با ظرفیت و جریان بالا
امکان قفل کردن اهرم در حالت‌های قطع و وصل برای ایمنی
مورد استفاده در تابلوهای برق فشار متوسط و فشار قوی
سهولت تعمیر و نگهداری و تعویض قطعات مختلف

اهرم قطع افقی یا عمودی

در سکسیونر اهرم قطع، عمل قطع و وصل مدار به‌وسیله اهرمی انجام می‌شود.
این سکسیونر دو نوع افقی و عمودی دارد:

سکسیونر اهرم قطع افقی:

در آن اهرم کنترلی به صورت افقی در طول سکسیونر تعبیه شده است.

سکسیونر اهرم قطع عمودی:

در آن اهرم کنترلی به صورت عمودی در بالا یا کنار سکسیونر نصب شده است.
کاربرد اهرم‌قطع سکسیونر:

کنترل از راه دور مدارهای برق فشار متوسط
قطع بار الکتریکی به صورت دستی هنگام بازدید و تعمیر

این سکسیونرها برای جریان‌های زیاد مناسب هستند.

اهرم قطع از وسط

سکسیونر اهرم قطع از وسط نوع خاصی از سکسیونرهای کشویی است که در آن اهرم قطع و وصل در وسط سکسیونر قرار گرفته است.
در این نوع سکسیونر، اهرم قطع به صورت افقی طراحی شده و توسط آن می‌توان هر دو قطب سکسیونر (فازها یا باس‌بار) را به طور همزمان از مدار خارج کرد.
کاربرد سکسیونر اهرم قطع از وسط:

در مدارهایی که نیاز به قطع همزمان هر دو فاز است، مانند برخی سیستم‌های توزیع برق سه فاز
در مواردی‌که فضای نصب محدود است و امکان قرار دادن اهرم بالا یا کنار سکسیونر وجود ندارد
برای سکسیونرهای با جریان و ولتاژ بالا که نیاز به قطع کامل مدار دارند

مزیت این سکسیونر قابلیت قطع و وصل آسان‌تر و ایمن‌تر در مقایسه با سکسیونرهای معمولی است.

اهرم قطع دو طرفه

اهرم قطع دوطرفه نوعی سکسیونر است که در آن دو اهرم کنترلی به صورت مجزا در دو طرف سکسیونر تعبیه شده است.
در این سکسیونرها هر اهرم به طور جداگانه یکی از قطب‌ها/فازهای سکسیونر (مثلاً فاز R و فاز S) را کنترل می‌کند.
کاربردهای سکسیونر اهرم قطع دوطرفه:

در مدارهای تک‌فاز می‌توان هر باره را به طور مجزا قطع یا وصل کرد
برای تابلوهایی که فضای محدودی برای نصب سکسیونر دارند، مناسب است
برای جدا کردن و نگهداری خطوط و تجهیزات معیوب در شبکه‌های سه‌فاز مورد استفاده قرار می‌گیرد

اهرم زانویی شکل

اهرم زانویی‌شکل، نوعی دیگر از سکسیونرها است که در آن اهرم کنترلی به صورت زانو مانند و زاویه‌دار نسبت به بدنه سکسیونر طراحی و نصب شده است.
کاربرد سکسیونر زانویی:

در مکان‌هایی که فضا برای نصب سکسیونر محدود است، مورد استفاده قرار می‌گیرد
امکان قرار دادن سکسیونر در کنار دیوار و کنترل آن از بیرون فراهم می‌کند
زاویه اهرم قطع، عمل قطع و وصل مدار را ساده‌تر می‌نماید
بیشتر در تابلوهای برق فشار ضعیف و متوسط بکار می‌رود
دسترسی و کنترل سکسیونر را در فضاهای محدود تسهیل می‌بخشد

اهرم پانتوگراف

اهرم پانتوگراف شکل، نوع ویژه‌ای از سکسیونر کشویی است که در آن اهرم کنترل قطع و وصل به صورت عمودی و در مسیری منحنی‌شکل (پانتوگراف) نصب شده است.
کاربرد سکسیونر پانتوگراف:

مناسب برای مکان‌ها و فضاهایی که امکان نصب اهرم قطع به صورت افقی وجود ندارد
دسترسی و کنترل آسان سکسیونر در فضاهای محدود
قرار گرفتن سکسیونر در کنار دیوار و کنترل آن از فضای بیرون
مورد استفاده در تابلوهای برق فشار متوسط و فشار ضعیف
قابلیت نصب سکسیونر در انباری با فضای بسیار کم

مزیت این سکسیونر، اشغال فضای بسیار کمتر نسبت به سایر انواع است.

مکانیسم عملکرد سکسیونر

سکسیونر به عنوان یک کلید قدرت، وظیفه برقراری و قطع جریان الکتریکی مدارها را بر عهده دارد.
نحوه عملکرد سکسیونر به این صورت است:

در حالت عادی، مدار الکتریکی از طریق یک سری کنتاکت‌های فلزی در داخل سکسیونر بسته شده و جریان عبور می‌کند.
با فعال شدن اهرم قطع، کنتاکت‌ها از هم جدا شده و مدار الکتریکی قطع می‌گردد.
برای اطمینان از قطع کامل مدار، فاصله ایمنی بین کنتاکت‌ها حفظ می‌شود.
پس از بازگشت اهرم به حالت اولیه، کنتاکت‌ها مجدداً به هم متصل شده و مدار برقرار می‌گردد.

سکسیونر زمین چیست؟

سکسیونر زمین، نوع خاصی از سکسیونرهای مورد استفاده در شبکه‌های توزیع برق است که وظیفهٔ قطع و وصل مسیر اتصال به زمین را بر عهده دارد.
ویژگی‌ها و کارکردهای سکسیونر زمین:
– به منظور حفاظت سیستم در برابر ولتاژهای ناخواسته ناشی از اتصالات اشتباه به کار می‌رود.
– در صورت بروز اتصال کوتاه یا اضافه بار، اتصال سیستم به زمین را قطع می‌کند.
– پس از رفع مشکل، امکان برقراری مجدد اتصال سیستم به زمین را فراهم می‌کند.
– در تابلوهای برق فشار متوسط و فشار قوی به کار می‌رود.

جمع‌بندی نهایی

سکسیونر به عنوان یکی از اجزای کلیدی در تابلو‌های برق فشار متوسط، نقش بسزایی در ایجاد مدار الکتریکی قابل اطمینان و حفاظت سیستم در برابر اضافه‌بارها و اتصال کوتاه‌ها ایفا می‌کند. بر اساس مطالب ارائه شده در این مقاله، سکسیونرها انواع مختلفی دارند که با توجه به ولتاژ نامی، جریان عبوری و شرایط نصب باید نوع مناسب را انتخاب کرد.
همچنین برای عملکرد بهینه و طول عمر بالای سکسیونرها باید نکات لازم را در نصب، بهره‌برداری و نگهداری این تجهیزات رعایت نمود.