کلیدهای اتوماتیک یا بریکرها جزء جدانشدنی سیستم‌های الکتریکی و الکترونیک قدرت هستند که نقش بسزایی در حفاظت و ایمنی این سیستم‌ها ایفا می‌کنند. بریکرها دستگاه‌هایی هوشمند هستند که در صورت بروز اضافه بار، اتصال کوتاه یا هر نوع خطای دیگری، بلافاصله مدار را قطع کرده و از وارد شدن آسیب به تجهیزات یا بروز حادثه برای افراد جلوگیری می‌کنند.

در این مقاله به بررسی انواع بریکرها، نحوه عملکرد آن‌ها و کاربردشان در صنایع مختلف می‌پردازیم. همچنین راهکارهایی برای انتخاب و نگهداری مناسب این تجهیزات مهم ارائه خواهد شد.

بریکر چیست؟

بریکرها یا کلیدهای اتوماتیک (Circuit Breakers) ابزارهایی هستند که در سیستم‌های الکتریکی استفاده می‌شوند تا در صورت بروز اضافه بار یا حادثه‌های الکتریکی نظیر اتصال کوتاه یا نشت جریان (که می‌تواند منجر به حوادث نظیر حریق یا آسیب به تجهیزات یا افراد شود)، بریکرها به منظور حفاظت مدارهای الکتریکی در برابر اضافه بار، اتصال کوتاه و سایر اشکالات احتمالی به کار می‌روند.
بنا بر تعریف فوق بریکرها جریان الکتریکی را اندازه‌گیری کرده و درصورتی‌که این جریان از حد مجاز تعیین شده، تجاوز کند، سریعاً مدار را قطع می‌کنند تا از بروز خسارت به تجهیزات یا وقوع حوادثی مانند آتش‌سوزی جلوگیری به عمل آورند. درواقع بریکرها مثل یک کلید معمولی عمل می‌کنند با این تفاوت که به جای انسان، خود به صورت خودکار و بر اساس شرایط مدار، وظیفه باز و بسته کردن مدار را بر عهده دارند.

کاربردهای بریکر در صنعت برق

کلیدهای بریکر در صنعت برق کاربردهای متعددی دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• محافظت از ژنراتورها، ترانسفورماتورها، موتورها و سایر تجهیزات برق در برابر اضافه بار، اتصال کوتاه و افت ولتاژ
• محافظت از شبکه‌های انتقال و توزیع برق در برابر اتصال کوتاه، بارهای نامتعادل و خطاهای گذرا
• قطع بخش خطادار شبکه برق در زمان بروز خطا تا از اختلال در سایر بخش‌های سالم جلوگیری شود
• هدایت و قطع هوشمند جریان الکتریکی در زمان‌های اوج مصرف بار
• حفاظت و کنترل ولتاژ در سیستم‌های الکتریکی حساس

به طور کلی بریکرها نقش اساسی در افزایش ایمنی، قابلیت اطمینان و بهینه‌سازی مصرف انرژی در شبکه‌های برق دارند.

انواع بریکر

بریکرها را می‌توان برحسب ولتاژ، قطعات به کار رفته در ساختار و میزان جریان به انواع مختلفی تقسیم کرد. انواع بریکر را در ادامه معرفی خواهیم کرد:

بریکر روغنی (oil circuit breaker)

بریکرهای روغنی یک نوع تجهیزات حفاظتی الکتریکی هستند که در سیستم‌های توزیع و انتقال برق استفاده می‌شوند. این نوع بریکرها برای قطع یا وصل دو سیم الکتریکی در مدارهای برق استفاده می‌شوند. یکی از ویژگی‌های بریکرهای روغنی این است که بیشتر در شبکه‌های توزیع و انتقال برق بزرگ به کار می‌روند.
این بریکرها از مایع روغنی به عنوان محیط عایق استفاده می‌کنند. وقتی‌که جریان برق در مدار بیش از حد وارد شود و مورد حفاظت قرار گیرد، بریکرهای روغنی نیروی مکانیکی را ایجاد می‌کنند تا مدار را از برق قطع کنند.
کاربردهای اصلی این نوع بریکرها در شبکه‌های توزیع برق شهری، ایستگاه‌های تبدیل توزیع و ایستگاه‌های تولید برق است. این بریکرها به دلیل عملکرد قوی و پایداری که ارائه می‌دهند، در مواقعی که نیاز به قطع دقیق و مطمئن مدارهای برق است، بسیار مناسب هستند.

بریکر ولتاژ بالا (high voltage breaker)

بریکر ولتاژ بالا یک تجهیزات حفاظتی است که در شبکه‌های برق و سیستم‌های توزیع برق استفاده می‌شود. این بریکرها به طور معمول برای حفاظت از تجهیزات الکتریکی در برابر ولتاژ‌های بالا و جریان‌های نامناسب استفاده می‌شود.
کاربرد اصلی بریکرهای ولتاژ بالا، جلوگیری از وقوع حوادث و آسیب به تجهیزات الکتریکی، ایمنی افراد و جلوگیری از خسارت به دستگاه‌ها و تجهیزات الکتریکی است. درصورتی‌که ولتاژ یا جریان بالایی در شبکه برق ایجاد شود، بریکر ولتاژ بالا وظیفه قطع مدار را بر عهده می‌گیرد تا از خطرات احتمالی جلوگیری کند.
در کل، بریکرهای ولتاژ بالا از اهمیت بسیاری برخوردارند و در حفاظت از سیستم‌های الکتریکی و ایمنی افراد نقش مهمی ایفا می‌کنند.

بریکر خلأ (vacuum breaker)

بریکر خلأ برای حفاظت از مدارهای برق در برابر جریان‌های بیش از حد و همچنین جلوگیری از حوادث ناشی از اتصال‌های کوتاه استفاده می‌شود. وقتی جریان برق در یک مدار به شدت بیشتر از حداکثر مقدار مجاز آن (که به واحد آمپر نامیده می‌شود) افزایش می‌یابد، بریکر خلأ فعال می‌شود و مدار را قطع می‌کند تا از آسیب دیدن قطعات الکتریکی یا حوادث خطرناکی مانند آتش‌سوزی جلوگیری شود.
بریکرهای خلأ همچنین به عنوان سوئیچ‌های قطع و وصل برق نیز عمل می‌کنند؛ به این صورت که هنگامی‌که وضعیت مدار به طور ناگهانی تغییر کند، می‌توانند برق را به صورت سریع قطع یا وصل کنند.

بریکر دستی (Manual Breakers)

بریکرهای دستی (Manual Breakers) یا کلیدهای قطع کننده دستی، دستگاه‌هایی هستند که به طور دستی توسط اپراتور یا فردی که مسئولیت نگهداری یا عیب‌یابی سیستم‌های الکتریکی را دارد، فعال یا غیرفعال می‌کنند. این دستگاه‌ها برای قطع یا وصل کردن جریان الکتریکی در یک سیستم استفاده می‌شوند. این‌ها معمولاً در مواردی که نیاز به قطع یا وصل سریع جریان الکتریکی باشد، ازجمله اضطراری‌های ایمنی یا تعمیرات، استفاده می‌شوند.
بریکرهای دستی معمولاً در مواردی مانند تجهیزات اضطراری، تجهیزات نظارتی، مدارهای کنترل و تجهیزات صنعتی استفاده می‌شوند. آن‌ها به عنوان یک قطعه کلیدی برای ایمنی و ایمنی الکتریکی در محیط‌های صنعتی و تجاری بسیار حائز اهمیت هستند.

نحوه عملکرد بریکر

مکانیسم عملکرد یک بریکر شامل چندین بخش می‌شود:

1. سنسورها یا محدودکننده‌ها: سنسورها در بریکرها برای تشخیص افزایش جریان یا ولتاژ یا افزایش دما به کار می‌روند و در صورت شناسایی این وضعیت‌ها به بخش‌های کنترلی می‌فرستند.
2. بخش کنترلی یا مدار الکترونیکی: این بخش شامل مدارها و یا الکترونیک‌هایی است که اطلاعات دریافتی از سنسورها را پردازش می‌کنند و تصمیم‌های لازم برای قطع مدار را اتخاذ می‌کنند.
3. مکانیسم قطع و وصل: پس از اینکه بخش کنترلی تصمیم به قطع مدار می‌گیرد، این مکانیسم به کمک یک سوئیچ یا دیگر وسیله‌ای، جریان الکتریکی را از مدار می‌کند. به‌عنوان مثال، بریکرهای الکترومغناطیسی از یک سیم فلزی به نام سیم ترمیم‌شونده استفاده می‌کنند که در صورت افزایش جریان، سریعاً مدار را باز کرده و جریان را قطع می‌کند.
4. واحد بازگشت به وضعیت اولیه: برخی از بریکرها دارای واحدی هستند که پس از اینکه مسئله ایجاد شده حل شود، به طور خودکار مدار را باز وصل می‌کنند.

مزایای استفاده از بریکر

استفاده از بریکر چندین مزیت دارد:

• ایمنی: بریکرها به عنوان سیستم‌های حفاظتی الکتریکی عمل می‌کنند و در صورت وقوع اتفاقات ناخوشایند به تأسیسات الکتریکی خطری نرساند.
• صرفه‌جویی در هزینه: استفاده از بریکرها می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های نگهداری تأسیسات الکتریکی شود، زیرا با جلوگیری از خرابی‌های جدی، هزینه‌های تعمیرات کاهش می‌یابد.
• انعطاف‌پذیری: بریکرها به سرعت واکنش نشان می‌دهند و به راحتی قابل باز و بسته شدن هستند که این ویژگی به کاربران امکان می‌دهد به سرعت به مشکلات الکتریکی واکنش نشان دهند.
• محیط زیست و پایداری: با کاهش ضایعات الکتریکی و حفظ تجهیزات الکتریکی، استفاده از بریکرها می‌تواند به حفظ محیط زیست و بهره‌وری انرژی کمک کند.

نکات ایمنی هنگام استفاده از بریکر

هنگام استفاده از بریکر؛ ایمنی بسیار مهم است. برخی از نکات مهم شامل:

• اطمینان حاصل کردن از قطع برق: مطمئن شوید که برق تجهیزات مرتبط را قطع کرده و از قدرت بیرون بند نصب شده باشد.
• دستگاه را تست کنید: از قبل اطمینان حاصل کنید که بریکر صحیح کار می‌کند و قادر به ایجاد قطع برق است.
• ایمنی شخصی: از لباس‌های مقاوم به آتش و آب استفاده کنید و از ابزارها و تجهیزات محافظ استفاده کنید.
• ابزار مناسب: از ابزارهایی که برای کار با برق مناسب بوده و در وضعیت عالی استفاده کنید.
• آموزش: اگر فقط مبتدی هستید، بهتر است از یک فرد ماهر کمک بگیرید یا به طور کامل اطمینان حاصل کنید که دستورالعمل‌های استفاده از بریکر را به خوبی می‌دانید.

همیشه به ایمنی خود و دیگران توجه کنید و هرگز از توانایی‌های خود فراتر نروید.

نکات مهم هنگام خرید بریکر

برای خرید بریکر، إین نکات را به یاد داشته باشید:

• پیش از خرید، مطمئن شوید که نیازهای برقی خود را می‌شناسید تا بتوانید بریکر مناسبی را انتخاب کنید.
• ابعاد و اندازه‌های موجود درون تابلو برق را اندازه‌گیری کنید تا مطمئن شوید بریکر جدید به صورت صحیح جای می‌شود.
• فرکانس نامی 50 یا 60 هرتز برای این تجهیزات تعریف شده است
• قیمت و کیفیت محصولات مختلف را مقایسه کرده و بر اساس نیازهای خود تصمیم بگیرید.
• اطمینان حاصل کنید که بدانید چگونه بریکر را نصب و راه‌اندازی کنید یا یک حرفه‌ای را برای نصب استخدام کنید.
• ضمانت‌نامه و خدمات پس از فروش را از فروشنده بررسی کرده و به دنبال محصولات از شرکت‌های با نام‌های معتبر باشید.

جمع‌بندی نهایی

مهم‌ترین هدف از استفاده از بریکرها جلوگیری از خسارت به تجهیزات الکتریکی و همچنین حفاظت از افراد در معرض خطر جرقه یا آتش است. برای خرید انواع بریکر باکیفیت و استاندارد به سایت نیک صنعت مراجعه کنید.

راه‌های ارتباطی نیک صنعت:

• تماس با نیک صنعت: 87700210
• واحد فروش نیک صنعت: 09197872783
• واحد تعمیرات نیک صنعت: 09197872789
• ایمیل نیک صنعت: info@nicsanat.com
• آدرس شرکت: تهران، خیابان بهشتی، خیابان میرعماد، خیابان پیمانی (یازدهم)، پلاک 17

​

.